ท่องอาณาจักรหุ่น

นิทรรศการ Project Approach ของโรงเรียนอนุบาลกุ๊กไก่ เป็นงานประจำปีที่เด็ก ๆ จะได้นำเสนอผลงานจากการเรียนรู้อย่างลุ่มลึกด้วยตนเองในสิ่งที่สนใจ ให้พ่อแม่ ผู้ปกครอง และผู้สนใจได้เข้าชม เป็นงานที่โรงเรียนหลายแห่ง หรือผู้ที่สนใจ เฝ้ารอคอยที่จะได้เยี่ยมชม ศึกษาดูงาน กระบวนการและเทคนิควิธีการพัฒนาเด็กอย่างไรให้เกิดประสิทธิผล ซึ่งในปีนี้เด็กชั้นอนุบาลปีที่ 2/2 เลือกเรียนเรื่อง “หุ่น” ห้องนิทรรศการจึงเต็มไปด้วยหุ่น มีบรรยากาศสนุกสนาน เต็มไปด้วยเรื่องราวของหุ่นประเภทต่าง ๆ ที่เด็ก ๆ ได้ศึกษาเรียนรู้ ค้นคว้าหาคำตอบด้วยตนเอง ผ่านกิจกรรมการเรียนรู้แบบ Project Approach ที่โรงเรียนจัดโอกาสให้เด็ก ๆ ทุกชั้นได้เรียนรู้เป็นประจำทุกปี

การเรียนรู้ในระยะเริ่มต้น เด็ก ๆ ได้เสนอหัวข้อเรื่องที่สนใจหลากหลายเรื่อง เช่น หุ่น ว่าว นก ชุดฮาโลวีน ฝน เป็นต้น แต่เมื่อลงคะแนนเลือกแล้ว เรื่อง “หุ่น” มีเด็ก ๆ สนใจเลือกมากที่สุดถึง 11 คน โดยเด็ก ๆ ได้เล่าประสบการณ์เดิมของแต่ละคนเกี่ยวกับหุ่นได้อย่างน่าสนใจ เช่น “เคยเล่นหุ่นกระบอก ต้องเอามือไว้ข้างในหุ่นแล้วหุ่นมันจะขยับได้ เคยเห็นหุ่นไล่กาที่หนังสือนิทาน มันทำจากฟาง” เป็นต้น คุณครูเปิดโอกาสให้เด็ก ๆ ได้คิดตั้งคำถามในสิ่งที่อยากรู้เกี่ยวกับหุ่น และสรุปเป็นประเด็นร่วมกันได้ 6 ประเด็นหลัก ได้แก่ หุ่นคืออะไร หุ่นเคลื่อนที่ได้อย่างไร หุ่นทำจากอะไรได้บ้าง/ราคา ประเภทและส่วนประกอบ มีหุ่นที่ไหนบ้าง และประโยชน์ และเด็ก ๆ ได้เสนอความคิดวิธีการสืบค้นหาคำตอบและแหล่งข้อมูล เช่น “ถามจากคุณพ่อคุณแม่ ถามจากร้านขายหุ่นยนต์ ค้นหาจากคอมพิวเตอร์ Google หรือ YouTube หาข้อมูลในหนังสือ” เป็นต้น

เด็ก ๆ ใช้เวลา 5 สัปดาห์ ในการค้นหาคำตอบในประเด็นต่าง ๆ ที่เด็ก ๆ สงสัย โดยคุณครูเป็นผู้อำนวยความสะดวกให้กับเด็ก ๆ ได้ลงมือปฏิบัติด้วยตนเอง เพื่อให้เด็กแต่ละคนได้รับประสบการณ์ตรง และเกิดทักษะการเรียนรู้ โดยเด็ก ๆ เริ่มค้นหาคำตอบในประเด็นแรก คือ หุ่นคืออะไร ด้วยการแสดงความคิดเห็นร่วมกันจากประสบการณ์เดิมของแต่ละคน เช่น “หุ่นคือสิ่งที่ขยับได้ หุ่นคือหุ่นตุ๊กตา หุ่นมาจากขี้ผึ้ง คนเป็นคนสร้างขึ้น หุ่นมาจากเหล็ก อิฐ ปูน มนุษย์เป็นคนสร้างขึ้น” เป็นต้น ซึ่งหลังจากได้แลกเปลี่ยนประสบการณ์กันแล้ว คุณครูเปิดโอกาสให้เด็กได้สังเกตจากภาพและสำรวจหุ่นของจริงหลากหลายชนิด แล้วนำมาสรุปเปรียบเทียบร่วมกัน เช่น “มีหุ่นยนต์ 3 ตัว แต่ละตัวต่างกัน แต่มีแขนขาเหมือนกัน ส่วนอีก 1 ตัว เป็นหุ่นสัตว์ก็อตซิลา แต่มันก็ยืนได้เหมือนกัน หุ่นตุ๊กตาเจ้าหญิงเต้นบัลเล่ต์ จับแล้วมันหนักใส่ชุดสีขาว ยืนอยู่บนเวทีมีผ้าคลุมสีชมพู มีดอกกุหลาบสีชมพู 5 ดอก” เป็นต้น

และจากการสืบค้น ในหนังสือเกี่ยวกับหุ่นต่าง ๆ เด็ก ๆ ได้คำตอบเพิ่มเติมว่า หุ่นคือรูปแบบ รูปตุ๊กตา รูปแบบที่จำลองจากของจริงต่าง ๆ หุ่นไม่มีชีวิต พร้อมให้เหตุผลประกอบได้ เช่น “TT กินข้าวได้ แต่หุ่นกระบอกกินข้าวไม่ได้ แต่มันขยับตามมือ TT แต่ TT ขยับมือเองได้เพราะเป็นคนมีชีวิตแต่หุ่นกระบอกไม่มีชีวิต หุ่นไม่มีชีวิตเพราะมันไม่เติบโต แต่คนเติบได้ เพราะว่าคนมีชีวิตและกินข้าวได้” เป็นต้น ในประเด็นคำถามต่อมา คือ หุ่นทำจากอะไร เด็ก ๆ ได้แลกเปลี่ยนความคิดเห็นร่วมกันว่าใช้วัสดุอะไรประดิษฐ์หุ่นได้บ้าง ได้สืบค้นจากหนังสือ และคุณครูช่วยจัดเตรียมวัสดุหลากหลายชนิดมาให้เด็กได้ใช้ออกแบบและประดิษฐ์หุ่นตามจินตนาการ และยังได้ช่วยกันหาคำตอบว่าหุ่นเคลื่อนที่หรือขยับได้อย่างไร ซึ่งเด็ก ๆ ได้ค้นพบคำตอบ เช่น “ขยับได้เพราะมีลม ขยับได้เพราะมีแบตเตอรี่ เคลื่อนที่ได้เพราะมีสายและมีคนดึงเชือก หุ่นยนต์มันมีล้อ มีมอเตอร์ มีรีโมท เรากดบังคับได้” เป็นต้น และได้ลองนำหุ่นแต่ละชนิดและหุ่นที่เด็ก ๆ ประดิษฐ์มาเล่นบทบาทสมมติ เล่าเรื่องและร้องเพลงกันอย่างสนุกสนาน ในประเด็นคำถามว่า หุ่นมีกี่ประเภทหรือกี่ชนิด

เด็ก ๆ ได้สืบค้นเพิ่มเติมจากการสำรวจ การสอบถามจากวิทยากร คณะการแสดงหุ่นสายจากมูลนิธิสายเสมาศิลปะเพื่อสังคม และจากการดู YouTube สามารถสรุปข้อมูลรวมกันได้ว่า หากแยกประเภทหุ่นจากวัสดุ “หุ่นแยกได้ 5 ประเภท คือ กระดาษ พลาสติก ปูนปั้น ไม้ และยาง” หากแยกประเภทตามลักษณะ “หุ่นมี 8 ประเภท มีหุ่นกระบอก หุ่นยนต์ หุ่นจีน หุ่นนิ่ง หุ่นไล่กา หุ่นขี้ผึ้ง หุ่นพยนต์ และหุ่นใหญ่” และเพื่อให้เด็กได้รู้จักและเกิดประสบการณ์กับหุ่นมากยิ่งขึ้น คุณครูได้พาเด็ก ๆ ไปทัศนศึกษาที่ “บ้านตุ๊กกะตุ่น หุ่นกระบอกไทย” ซึ่งเด็ก ๆ ได้ดูการเชิดหุ่นกระบอก ได้สอบถามสิ่งที่สงสัยกับวิทยากร ได้ทดลองเชิดหุ่นกระบอก ได้เห็นหุ่นจากประเทศต่าง ๆ และได้ระบายสีหุ่นนางรำตามจินตนาการของแต่ละคน และกลับมาเล่าประสบการณ์แลกเปลี่ยนกันอย่างสนุกสนาน เช่น “มีคุณลุงเชิดหุ่นให้ดูเป็นหุ่นขยับ มือขยับได้ และมีไม้จับให้เชิดแล้วมือก็ขยับ มีหุ่นยมทูต มีหุ่นยักษ์ตัวใหญ่ มีเขี้ยวแหลม ๆ ออกมาข้าง ๆ ปาก แล้วได้ระบายสีหุ่น” “หุ่นคนไม่มีขา ปากขยับได้ มีมือ เป็นหุ่นตัวตลก อาร์ตี้ได้ระบายสีหุ่นนางฟ้า อาร์ตี้ได้ตัวสีเขียว มีหุ่นนางเงือก มีหุ่นพม่า หุ่นเวียดนามแล้วก็มีหุ่นที่น่ากลัวเป็นหุ่นผี” เป็นต้น คุณครูได้จัดโอกาสให้เด็ก ๆ ได้ทดลองทำหุ่นขี้ผึ้ง โดยให้เด็กได้ลงมือทำเองในทุกขั้นตอน ตั้งแต่การต้มแผ่นขี้ผึ้ง การเทใส่พิมพ์ และการแกะสลักลวดลาย และในประเด็นคำถามสุดท้ายที่เด็ก ๆ ได้ช่วยกันสรุปความรู้และประสบการณ์ สามารถบอกได้ว่าหุ่นมีประโยชน์อย่างไร เช่น “หุ่นยนต์ดำน้ำ เอาไว้สำรวจใต้น้ำ” “หุ่นยนต์ที่ทำงานในโรงงานอุตสาหกรรม เป็นหุ่นยนต์ตัวสีขาว มีมือ มีข้อต่อ ทำงานได้เร็วยกของหนังได้” เป็นต้น

ในสัปดาห์สุดท้ายของกิจกรรม การเรียนรู้แบบ Project Approach เป็นการสรุปผลการเรียนรู้ของเด็ก ๆ โดยคุณครูให้เด็ก ๆ ได้ช่วยกันเล่าสรุปคำตอบในประเด็นคำถามต่าง ๆ ที่ตั้งไว้ได้อย่างครบถ้วน และเล่าความรู้สึกประทับใจของตนเองจากการเรียนรู้เรื่อง “หุ่น” ได้ เช่น “ชอบหุ่นไล่กาเพราะมันไล่นกให้กลัวและหนีไป ทำให้ชาวนาดีใจเพราะข้าวในนาไม่เสียหาย” “ชอบหุ่นพยนต์เพราะรักษาโรคได้ และมีขนาดเล็ก พระหรือคนมีอาคม คาถารักษาได้” เป็นต้น ผลจากการเรียนรู้ด้วยการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเองของเด็ก ๆ และการบูรณาการการจัดการเรียนรู้แบบ STEAM ช่วยให้เด็กเกิดทักษะทางวิทยาศาสตร์ เช่น การตั้งสมมติฐานในสิ่งที่สงสัย การทดลอง การสังเกต การสำรวจ การสรุปผล เป็นต้น ทักษะทางด้านเทคโนโลยี เช่น การใช้อินเทอร์เน็ตในการสืบค้นข้อมูล การใช้งานคอมพิวเตอร์หรืออุปกรณ์ IT เป็นต้น ทักษะทางด้านวิศวกรรม เช่น การออกแบบ การเลือกใช้วัสดุ การตัด ต่อ ติด เป็นต้น ทักษะทางด้านศิลปะ เช่น การวาดภาพ ระบายสี การปั้น การประดิษฐ์ รวมไปถึงการใช้ภาษาทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ เป็นต้น และทักษะทางคณิตศาสตร์ เช่น การเปรียบเทียบความเหมือน-ต่าง การนับ รูปทรง จำนวน เป็นต้น ซึ่งเป็นทักษะและสมรรถนะการเรียนรู้ที่จำเป็นสำหรับเด็กในศตวรรษที่ 21 และกิจกรรมสุดท้าย คือ การจัดห้องนิทรรศการที่เด็ก ๆ และคุณครูได้ช่วยกันออกแบบ ตกแต่ง ประดิษฐ์หุ่นจำลองตัวใหญ่ ร้านขายหุ่นจำลอง ของที่ระลึก จัดวางผลงานและสิ่งต่าง ๆ ที่เกิดจากการเรียนรู้ เพื่อให้คุณพ่อคุณแม่ ผู้ปกครอง และผู้สนใจได้เข้าชมนิทรรศการ “หุ่น” ที่เต็มไปด้วยความรู้ ประสบการณ์ ความสุขและความภาคภูมิใจของเด็ก ๆ และความปลื้มใจของพ่อ แม่ ผู้ปกครอง